Mapa

Lipnica Wielka (Lipnica Wielka)

Lipnica Wielka – wieś łańcuchowa w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Lipnica Wielka. Leży w historycznym rejonie Orawa.

Miejscowość jest siedzibą gminy Lipnica Wielka. Do miejscowości należą przysiółki Piaskowa Polana i Styrułowa Polana.

Wieś leży w dolinie potoku Lipnica.

Początki osadnictwa Lipnicy Wielkiej datuje się na 1606 r., chociaż w rejestrze podatkowym „państwa” orawskiego z siedzibą na Zamku Orawskim wieś występuje dopiero od 1609 roku. Podczas spisu podatkowego dokonanego w 1720 w ówczesnej Lipnicy Dolnej zarejestrowano 62 gospodarstwa (szacunkowo ok. 350 mieszkańców). Spis powszechny z lat 1780–1781 wykazał w Lipnicy Dolnej już 409 domów z 2650 mieszkańcami. Maksymalną liczbę ludności (3849 mieszkańców) osiągnęła wieś w 1841 roku.

Do końca I wojny światowej Lipnica Wielka pod węgierską nazwą Alsólipnicza (Lipnica Dolna) pozostawała w granicach Królestwa Węgierskiego, wchodząc w skład komitatu orawskiego, z siedzibą w Dolnym Kubinie. Pod względem administracji powiatowej i sądownictwa należała do obwodu trzciańskiego, a kościelnej – do diecezji spiskiej.

Według węgierskiego spisu ludności w 1910 wieś miała 2634 mieszkańców, w tym Polaków 98,1%, Żydów 0,8%, Węgrów 0,3%, Niemców 0,04% (1 osoba) i innych narodowości 0,7%. Ludność była praktycznie jednolita wyznaniowo, katolicka. W 1913 roku jedynie 17 osób podało wyznanie mojżeszowe.

5 listopada 1918 r. wieś została przyłączona do Polski. 28 listopada 1918 r. Dekretem Tymczasowego Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego, przyjętym przez rząd ludowy Jędrzeja Moraczewskiego zarządzone zostały tu wybory powszechne do Sejmu Ustawodawczego na dzień 26 stycznia 1919 r. Przynależność do Polski potwierdziło 31 grudnia 1918 r. polsko-czechosłowackie porozumienie zawarte w Chyżnem wyznaczające przebieg tymczasowej granicy wprost od Babiej Góry do Tatr. Jednakże 13 stycznia 1919 r. na skutek sfingowanego rozkazu naczelnego wodza Sił Sprzymierzonych gen. Ferdynanda Focha, Wojsko Polskie otrzymało nakaz wycofania się z tego terenu i w jego miejsce wkroczyło wojsko czechosłowackie. 27 września 1919 r. Rada Ambasadorów zapowiedziało przeprowadzenie tu plebiscytu, i wiosną 1920 r. teren plebiscytowy (całość Górnej Orawy) znalazł się pod kontrolą Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej, ale do plebiscytu nie doszło. Decyzją Rady Ambasadorów z 28 lipca 1920 r. część wsi powróciła w granice państwa polskiego, a druga, górna część Lipnicy została przyznana Czdechosłowacji. Do Polski powróciła dopiero w 1924, na zasadzie wymiany terytoriów – Polska oddała wsie Głodówka (Hladovka) i Sucha Góra (Sucha Hora). Od 21 listopada 1939 r. do początku 1945 była okupowana przez Słowacje.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Lipnica Wielka. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa nowosądeckiego.